પ્લાઝમા આર્ક કટીંગ ( Plasma Arc Cutting )
ઘણા વર્ષો સુધી ધાતુના કટીંગ માટે ઓક્સિ-એસીટીલીન આર્કનો જ ઉપયોગ કરવામા આવતો. પરંતુ પ્લાઝમા વેલ્ડીંગ અને કટીંગના ઉદય પછી તેની મદદથી ઓક્સિ-એસીટીલીન આર્ક કરતા પણ વધુ ચોખ્ખો કટ મેળવી શકાતો હોવાથી તેનો ઉપયોગ દિન-પ્રતીદિન વધતો રહેલ જોવા મળેલ છે.
પ્લાઝમા આર્ક કટીંગનો સિધ્ધાંત (Principle of Plasma Arc Cutting) :
આ પ્રક્રીયામા કોન્સન્ટ્રેટેડ (એકાગ્ર) ઈલેક્ટ્રીક આર્કનો ઉપયોગ કરીને મટીરીયલને ઉચા તાપમાન વાળા પ્લાઝમા બિમમાથી પિગાળવામા આવે છે. તેની મદદથી તમામ વાહક મટીરીય્લનુ કટીંગ કરી શકાય છે.
આ પ્રક્રીયામા 20 થી 1000 એમ્પી. જેટલા કરંટનો ઉપયોગ આવે છે. પ્લાઝમા ગેસ તરીકે ક્મ્પ્રેસ્ડએર, નાઈટ્રોજન, ઓક્સીજન અથવા આર્ગન/હાઈડ્રોજનનો ઉપયોગ કરવામા આવે છે. તેમા વોટર કુલ્ડ ટોર્ચનો ઉપયોગ થાય છે. ઉચા તાપમાનને લીધે પ્લાઝમા વીસ્તરણ પામે છે અને ખુબજ ગતીપુર્વક વર્કપીસ તરફ વહે છે. આર્કની સ્ટેબીલીટી મેળવવાથી પ્લાઝમા જેટને ઈચ્છીત સ્વરૂપમા જાળવી શકાય છે.
પ્લાઝમા આર્ક કટીંગ
પ્રક્રીયા (Process):
આ પ્રક્રીયામા પ્લાઝમા ટોર્ચની મદદથી સ્ટીલ અને અન્ય ધાતુનુ કટીંગ કરવામા આવે છે. આ પ્રક્રીયામા ઈનર્ટગેસને નોઝલમાથી ઉચી ઝડપે ફુકવામા આવે છે સાથે-સાથે જ નોઝલ અને કટ કરવાની ધાતુની સપાટી વચ્ચે આ ગેસમા આર્ક બને છે. જે આ ગેસને પ્લાઝમા મા રૂપાન્તરીત કરે છે. આ પ્લાઝમા ખુબ જ ગરમ હોવાથી કટ કરવાની ધાતુને પિગાળે છે, અને ઝડપ થી આગળ વધવાની સાથે આ ધાતુને કટ માથી દુર પણ કરતા જ્વાય છે. તેમા વપરાતી ટોર્ચ પ્લાઝમા આર્ક વેલ્ડીંગ ટોર્ચ જ હોઇ છે કટીંગ દરમ્યાન તેમા થી 6000m/s જેટ્લી ઉચી જડ્પે અને આશરે 16000સે. જેટ્લા ઉચા તાપમાને પ્લાઝમા ગેસ તેની ટોર્ચની ઓરીફિસ માથી પસાર થાય છે. પ્લાઝમા ગેસની તીવ્રતા અને ગતી ગેસ ના પ્રકાર, દબાણ અને કદ પર આધાર રાખે છે.
આ પ્રક્રીયામા ઉચા તાપમાન ધરાવતી સંકુચીત અને ઉચી ગતી ધરાવતા આયનાઈઝ્ડ ગેસની જેટ તેના ઓરીફિસ માથી પસાર થાય છે. જે સીમીત ક્ષેત્ર પર કેન્દ્રીત થાય અને વર્કપીસને પિગાળે છે અને કટ માથી પિગળેલ ધાતુને દૂર કરે છે.
ફાયદા ( Advantages) :
1. તેની મદદથી ખુબજ ચોખ્ખો કટ મેળવી સકાય છે.
2. તેની મદદથી મળતા કટ્ની ચોકસાઈ ખુબ સારી હોય છે.
3. તેમા વાર્પીંગ ની શક્યતા નહીવત હોય છે.
4. તેની મદદથી ક્વોલિટી ગાઉજીંગ અને પિઅર્સીંગ ક્ષમતા મેળવી સકાય છે.
5. કટીંગ પહેલા વર્ક્પીસ ને તૈયાર કરવાની જરુર રહેતી નથી.
6. અટપટા આકારના કટીંગ માટે ઉપયોગી છે.
ગેર ફાયદા(Disadvantages):
1. પ્રોસેસીંગ ની કિંમત વધુ હોય છે.
2. તેની કટીંગ સ્પીડની જાળવણી ખુબ કાળજી માગી લેતિ હોવાથી કુશળ કરીગર ની જરુર રહે છે.
3. ઈનર્ટ ગેસ વધુ વપરાય છે.
ઉપયોગો (Application):
1. લગભગ તમામ વાહક ધાતુના કટીંગ માટે વપરાય છે.
2. અટપટા આકારવાળા વર્ક્પીસ જેવા કે વેંટીલેશન ડ્કવર્ક, વેસલ્સ, ટેંક્નુ કટીંગ કરવા ખુબ અનુકુળ છે.
3. સ્ટેક ક્ટીંગ, બેવેલીંગ, શેપ કટીંગ, ગાઉજીંગ અને પિઅર્સીંગ જેવા કાર્યો માટે વપરાય છે.
4. મેટલ ફેબ્રિકેશન, કન્સ્ટ્રકશન, મેઈન્ટેનન્સ, રીપેરિંગ, ઓટોમોટીવ રીપેર, મેટલ આર્ટ માટે વપરાય છે.
